Stress is niets anders dan spanning of druk. Stress is niet per definitie ongezond maar overmatig en langdurig stress kan lijden tot heftige psychische en lichamelijke klachten. Je hebt een bepaalde mate van stress nodig om goed te kunnen functioneren.
Gezonde stress is de spanning die je voelt voor een examen, optreden, sollicitatiegesprek of andere spannende gebeurtenis.
Het gebeurt meestal wanneer we ons in situaties bevinden waarvan we denken dat we ze niet kunnen beheersen.
Wanneer we stress ervaren, kan het zijn als:
- Een individu, bijvoorbeeld wanneer je veel verantwoordelijkheden hebt die je moeilijk kunt managen
- Onderdeel van een groep, bijvoorbeeld als jouw gezin een moeilijke tijd doormaakt, zoals een sterfgeval of financiële problemen
- Een deel van jouw gemeenschap, bijvoorbeeld als je tot een religieuze groepering behoort die gediscrimineerd wordt
- Een lid van de samenleving, bijvoorbeeld tijdens natuurrampen of gebeurtenissen zoals de coronaviruspandemie
- Als je stress voelt als onderdeel van een grotere groep, kun je het allemaal anders ervaren. Dit kan zelfs gebeuren als de oorzaak van jouw stress dezelfde is.
“Het is overweldigend. Soms kun je niet verder kijken dan de dikke mist van stress.”
Wanneer is stress een probleem?
Soms kan een kleine hoeveelheid stress ons helpen om taken uit te voeren en ons energieker te voelen. Maar stress kan een probleem worden als het lang aanhoudt of erg intens is. In sommige gevallen kan stress onze lichamelijke en geestelijke gezondheid aantasten.
Zorgverleners verwijzen naar sommige soorten stress als ‘acuut’ of ‘chronisch’:
Acute stress treedt op binnen enkele minuten tot enkele uren na een gebeurtenis. Het duurt een korte periode, meestal minder dan een paar weken, en is erg intens. Het kan gebeuren na een schokkende of onverwachte gebeurtenis. Dit kan bijvoorbeeld een plotselinge sterfgeval, mishandeling of een natuurramp zijn.
Chronische stress duurt lang of komt steeds terug. Je kunt dit ervaren als je vaak onder grote druk staat. Je kunt ook chronische stress ervaren als je dagelijks leven moeilijk is, bijvoorbeeld als je mantelzorger bent of als je in armoede leeft.
Langdurige ongezonde stress kan leiden tot een burn-out. Daarom is het belangrijk dat je tijdig of preventief jezelf ontlaad van stress.
“Ik had vrijaf van het werk met stress en angstproblemen. Ik bevond me op een zeer gladde helling en kwam met hoge snelheid verder naar beneden. Ik was bang.”
Is stress een psychisch probleem?
Stress wordt normaal gesproken niet als een psychisch gezondheidsprobleem beschouwd. Maar het is op verschillende manieren verbonden met onze geestelijke gezondheid:
Stress kan psychische problemen veroorzaken. En het kan bestaande problemen verergeren. Als je bijvoorbeeld veel stress ervaart, kan dit ertoe leiden dat je een psychisch gezondheidsprobleem ontwikkelt, zoals angst of depressie. Of een traumatische periode van stress kan leiden tot een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Psychische problemen kunnen stress veroorzaken. Misschien vind je het stressvol om met de dagelijkse symptomen van je psychische probleem om te gaan. Je kunt je ook gestrest voelen over het omgaan met medicijnen, afspraken in de gezondheidszorg of andere behandelingen.
Je kunt recreatieve drugs of alcohol gebruiken om met stress om te gaan (verdoven/ vluchten). Dit kan ook van invloed zijn op je geestelijke gezondheid en verdere stress veroorzaken.
Wat kun je doen tegen ongezonde stress?
Ik kan me voorstellen dat als je dit leest je graag wil weten hoe je stress kunt verlichten of voorkomen dat je er last van krijgt. Hieronder enkele tips.
1. Beoefen zelfzorgtechnieken
Tijd vrijmaken om aan zelfzorg te doen, kan je stressniveau helpen verminderen.
Praktische voorbeelden zijn onder meer:
- ademoefeningen
- mediteren
- yoga beoefenen
- buiten wandelen
- een bad met zeezout nemen
- een goed boek lezen
- uitrekken voor het slapengaan
- een massage krijgen
- een hobby uitoefenen
Studies tonen aan dat mensen die aan zelfzorg doen lagere niveaus van stress en een betere kwaliteit van leven rapporteren, terwijl een gebrek aan zelfzorg geassocieerd is met een hoger risico op stress en burn-out.
Tijd voor jezelf nemen is essentieel om gezond te leven. Dit is niet alleen belangrijk voor mensen die vaak erg gestrest zijn, zoals verpleegkundigen, artsen, leraren, verzorgers, maar voor iedereen.
Zelfzorg hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het betekent eenvoudigweg zorgen voor jouw welzijn en geluk.
Toch blijkt dat veel mensen niet bewust bezig zijn met geestelijke zelfzorg. Vreemd, want waarom ga je wel sporten en gezond eten en spendeer je geen tijd aan je geestelijke gezondheid?
2. Meer fysieke activiteit
Als je je gestrest voelt, kan het helpen om je lichaam regelmatig te bewegen.
Een 6 weken durend onderzoek onder 185 universiteitsstudenten wees uit dat deelname aan sport en beweging 2 dagen per week de algehele waargenomen stress en ervaren stress als gevolg van onzekerheid aanzienlijk verminderde. Bovendien verbeterde de trainingsroutine de zelfgerapporteerde depressie aanzienlijk.
Andere onderzoeken hebben aangetoond dat lichamelijke activiteit helpt om het stressniveau te verlagen en de stemming te verbeteren, terwijl zittend gedrag kan leiden tot meer stress, een slecht humeur en slaapstoornissen.
Bovendien is aangetoond dat regelmatige lichaamsbeweging de symptomen van veelvoorkomende psychische aandoeningen zoals angst en depressie verbetert.
Als je momenteel inactief bent, begin dan met rustige activiteiten zoals wandelen of fietsen. Het kiezen van een activiteit die je leuk vindt, kan je kansen vergroten om je eraan te houden op de lange termijn.
3. Zorg dat je gezond eet
Je dieet beïnvloedt elk aspect van je gezondheid, inclusief je geestelijke gezondheid.
Studies tonen aan dat mensen die een dieet volgen dat rijk is aan ultrabewerkte voedingsmiddelen en toegevoegde suikers, meer kans hebben op hogere waargenomen stressniveaus.
Als je chronisch gestrest bent, kan dit ertoe leiden dat je te veel eet en naar fastfood grijpt, wat je algehele gezondheid en humeur kan schaden.
Bovendien kan het niet eten van voldoende voedzame, verse voedingsmiddelen het risico verhogen op tekorten aan voedingsstoffen die essentieel zijn voor het reguleren van stress en gemoedstoestand, zoals magnesium en B-vitamines.
Het minimaliseren van je inname van sterk bewerkte voedingsmiddelen en dranken en het eten van meer vers/ voedzaam voedsel zoals groenten, fruit, bonen, vis, noten en zaden kan ervoor zorgen dat je lichaam goed wordt gevoed. Dit kan op zijn beurt je weerbaarheid tegen stress verbeteren.
4. Leer uitstelgedrag te vermijden
Een andere manier om je stress onder controle te krijgen, is door je prioriteiten bij te houden en uitstelgedrag te voorkomen.
Uitstelgedrag kan je productiviteit schaden en zorgt ervoor dat je vervolgens moet ‘sprinten’ om de achterstand in te halen. Dit kan stress veroorzaken, wat een negatief effect heeft op je gezondheid en je slaapkwaliteit.
Een onderzoek onder 140 medische studenten in China koppelde uitstelgedrag aan verhoogde stressniveaus. De studie associeerde ook uitstelgedrag en vertraagde stressreacties met meer negatieve opvoedingsstijlen, waaronder straf en afwijzing.
Als je merkt dat je regelmatig dingen uitstelt, kan het nuttig zijn om een nieuwe gewoonte aan te leren om een takenlijst te maken die op prioriteit is geordend. Geef jezelf realistische deadlines en werk je een weg naar beneden in de lijst.
Werk aan de dingen die vandaag gedaan moeten worden en gun jezelf stukjes ononderbroken tijd. Schakelen tussen taken of multitasken kan op zich al stressvol zijn.